Apollo Smintheus Tapınağı
Apollo Smintheus Tapınağı, eski adıyla Kütahyalı olarak bilinen Gülpınar Beldesi’nin kuzeybatısıyla kuzeydoğusu arasında kalan vadinsin başlangıç eteklerinde Bahçeleriçi olarak adlandırılan mevkide yer alır.
Su yönünden zengin olan bu yöre, yer altı kaynak sularıyla beslenmekte; büyük olasılıkla antik çağlarda oluşturulan yer altı kaynakları ile ana merkeze aktarılmaktadır.Tapınağın yapıldığı Helenistik çağda da yörede suyun bol olması Apollon Kültürünün bir simgesidir.Çünkü; Tanrı Apollo kehanette bulnmak için her zaman suya gereksinim duymuştur.Tapınağın bu alanda kurulmuş olması da bu nedenle olmalıdır.
Arkeologlar, mimarlar ve sanat tarihçileri için Helenistik çağ(m.ö 330-30) mimarisi çok sevilen ve ilgi duyulan bir konu olarak karşımıza çıkar.
M.Ö 150 yıllarında İon sitilinde yapılan tapınak, kuzey-batı Anadolu’da Troas Bölgesinde bugün için tek örnektir.Tapınakta Helenistik çağ Anadolu mimarlığına imzasını atan mimar Hermogenes’ in uyguladığı pseudodipteros(yalancı iki sıralı sütun) plan tasarımı kullnılmıştır.Ön ve arka cephelerinde 8 uzun kenarlarında ise 14’ er sütun dizisi yer alır.Tapınağın ölçüleri; dar yüzler 23.20m uzun kenarlar ise 41.65m’dir.Alt yapısında farklı tür taş kullanılmıştır.Temel, yöreye özgü volkanik taşından yapılmıştır.Üzeri, çevrede çok görülen andezit ve bazalt taşıyla kaplıdır.Temel ve onbir basamağın en son kaplaması mermerdir.Mermer bloklarla döşenen kutsal alan, üç odadan oluşur.Bunlar giriş sırasıyla: pronnaos(kutsal ön oda), naos(kutsal oda) ve opisthodomos(arka oda)’dur.Naosta paroslu heykeltıraş Skopas’ ın yaptığı ve 110cm’ lik bacak parçası ele geçen, tanrı Apollo’nun heykelinin yer aldığı bilinmektedir.Alexandria Troas Helenistik çağ sikkelerinde görülen ve antik kaynaklarda bahsi geçen Tanrı Apollo’ nun tapınak cephesinde duran adını aldığı fare-smintheus’a basar biçimde tasvir edildiği sanılan kutsal heykeli olasılıkla 5m boyundadır.
Stylobat denilen platformda yer alan ve Anadolu Attik tipi bir kaide üzerinde üste konmuş yedi parçadan(tamburdan) oluşur.Yedinci sütun tamburu, boğa başı-çelenk süsleri veya mitolojik insan figürleriyle bezelidir.Bu son tamburun üzerine gelen başlık iyon stilinde yapılmıştır.Sütunların üzerinde üst yapı elemanları olarak sırasıyla inci dizisi ile süslü arşitrav(başta-ban) ile friz adı verilen ve üzerinde Yunanlılar ile Troialılar arasındaki savaşlarını anlatan mitolojik konuları içeren kabartma bloklar yer alır.Yapı, daha sonra diş sırası(dentil), saçak(geison), üç alınlık(pediment) ve kırma çatıyla son bulur.Tapınak, yaklaşık olarak beş katlı(on beş metre) bir apartman yüksekliğindedir.Marmara adası mermerinden inşa edilen tapınağın mimarı ve yaptırıcısı bilinmemektedir.
İlyada anlatımları, çeşitli çağlarda vazolar üzerinde, duvar resimlerinde, mermer lahitlerde betimlenmiştir.Ancak bir tapınakta ilk kez olarak Gülpınar Apollo Smintheus kutsal alanında karşımıza çıkar.
